Gamelan
In zijn boek ‘muziek van Java’ zegt Jaap Kunst: “Gamelan is maar met twee dingen te vergelijken, maanlicht en stromend water. Mysterieus als maanlicht en altijd veranderend als stromend water.”
De naam gamelan is afgeleid van gamel, een Oud-Javaans woord voor “slaan” of “kloppen”, omdat de meeste instrumenten van een gamelan slaginstrumenten zijn. De Indonesische term karawitan is de verzamelnaam voor zowel de Javaanse als de Balinese gamelanmuziek.
Gamelan is de benaming van zowel de muziekinstrumenten zelf als de bespelersgroep.
Een gamelanorkest bestaat voornamelijk uit slaginstrumenten zoals metallofoons (waaronder kulintangs en gongs), xylofoons en drums, maar ook bijvoorbeeld fluiten en strijkinstrumenten. Het is kenmerkend voor de Indonesische volksmuziek.
De belangrijke gamelaninstrumenten zijn:
1.Kendang
(dubbele trom met de hand geslagen)
Het is een toonaangevend instrument. De pengendang (drummer) is de dirigent van het gamelanorkest. Er zijn vijf (5) verschillende maten kendang, van 20 cm tot 45 cm.
2.Saron
Een klokkenspel met bronzen staaf geslagen met houten hamer. Er zijn drie soorten: Saron Barung, Saron Peking en Saron Demung.
3.Bonang barung
Een dubbele rij bronzen ketels rustend op een horizontaal frame, bespeeld met twee lange stokken, gebonden met rood koord aan het slageinde.
De bonang bestaat uit een dubbele rij bronzen keteltjes, een soort miniatuur gongs met een relatief brede rand.
De keteltjes liggen in twee rijen met hun open kant op telkens twee koorden die in het platte onderstel zijn gespannen. In het onderstel lopen de koorden door gaten in dwarsbalkjes die tussen ieder stel keteltjes gemonteerd zijn.
4.Bonang penerus
Idem, maar 1 octaaf hoger gestemd.
5. Slentem
Dunne bronzen staven opgehangen boven resonantiekamers van bamboe, geslagen met een gewatteerde schijf aan het uiteinde van een stok.
6. Gender
Vergelijkbaar met slentem met meer bronzen sleutels en kleinere bamboekamer, geslagen met twee schijfvormige hamers.
7. Gambang
Houten staven gelegd over een houten frame, geslagen met twee stokken van soepele buffelhoorn, eindigend met een kleine, ronde, opgevulde schijf.
8. Gong
Elke slendro- en pelogset had drie gongs. Twee grote gongs (Gong Ageng) en een gong Suwukan ongeveer 90 cm, gemaakt van brons, opgehangen aan een houten frame. Het markeert het einde van de grootste frase van de melodie.
9. Kempul
(onderdeel van 8)
Kleinere gongs, markeert een kleinere frase. In elke slendro- en pelogset zijn er 6 (zes) of 10 (tien) kempuls
10. Kenong
Het is een soort gong en wordt op zijn kant gelegd. Het heeft dezelfde lengte en breedte. Het is dus vergelijkbaar met de bonang, kempyang en ketuk, die ook gewiegd gongs zijn
Kleinere gongs liggen horizontaal op gekruist koord, in een houten frame. Een complete set kenongs in elke slendro en pelog bestaat uit 10 (tien) kenongs.
11. Ketug
Kethuk
De kenong-speler speelt het ook kleinere kenong, markeert onderverdelingen van frasen
(Frasering is in de musicologie de wijze waarop een muzikale zin wordt gearticuleerd. Afgeleid van het Frans phrase. Oorspronkelijk vooral bedoeld voor vocale muziek, gaf de frasering aan waar zangers even konden onderbreken om adem te halen.)
Verder zijn nog:
Clempung, siter en rebab zijn snaarinstrumenten, suling is een fluit, keprak en kepyak(voor het ritme bij de dans) en bedug.
siter, clempung +rebab
Vlnr: Suling, keprak, kepyak, bedug
Dit zijn de voornaamste instrumenten die gebruikt worden in de kratonbs van Solo, Jogyakarta en in Semarang.
De Surinaams-Javaanse gamelan bestaat voornamelijk uit de volgende instrumenten:
Saron Demung, Saron Barung, Saron Penerus en Slenthem.
Deze instrumenten spelen samen de kernmelodie oftewel de balungan (dus het skelet van een muziekstuk).
De Genderan is een surinaamse variant van de Gender. Dit instrument bestaat uit 14 naast elkaar metalen platen.
Gong(set) bestaande uit 1 grote ijzeren plaat voor de lage tonen en 3 kleinere platen.(suwuk, en gongh kempuls)
Kethuk Kenong is een instrument bestaande uit 5 platen hotrizontaal gerangschikt en met touw aan elkaar verbonden op een rek (bekisting)
De combinatie gong met kethuk kenong heeft de fuctie als aanduiding van de structuur van de melodie.
Kendang.
Bronnen:
Joglosemar online, wikipedia en
R.H.Djojowiokromo: Het onstaan van de Suriaams-Javaanse gamelaninstrumenten- en cultuur